از جنگ تا صلح در آثار شاعران جهان
شاعران دنیا در واژه واژه شعر جنگ به مفاهیم و موضوعات مشترکی در سروده هایشان اشاره کرده اند؛ شاعران میهن پرست ایران و جهان از جنگ تا صلح را سرودند و امروز شاعران در محفلی صمیمی به دعوت موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در اولین وبینار بین المللی شعر "جنگ برای صلح" به نمایش ادبیات مقاومت و پایداری کشورشان در بستر مفهومی دفاع شرافتمندانه از تمامیت عرضی و پایداری در برابر دشمنان، شعرخوانی می کنند که در این خصوص با عبدالجبار کاکایی؛ دبیر اجرایی وبینار شعر "جنگ برای صلح" گفتگویی کرده ایم که می خوانید:
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل موزه؛ عبدالجبار کاکایی درخصوص شعر خوانی شاعران ایران و جهان در وبینار شعر "جنگ برای صلح" گفت: در این وبینار قصد داریم به جامعه شناسی جنگ بپردازیم. از بدو تاریخ پیدایش بشر و تمدن، جنگ به عنوان یک واقعیت تاریخی در اغلب کشورها اتفاق افتاده است. جنگ ها گاهی برای جابه جایی مرزها و گاهی برای عقیده ها و ایدئولوژی ها اتفاق افتاده است.
وی اظهار داشت: هر کشوری بر اساس سوابق تاریخی اش موزه و یادمان جنگ دارد و به یاد کشته شدگان جنگ مراسم هایی برگزار می کند. در وبینار شعر "جنگ برای صلح" در نظر داریم نسل جوان را با این واقعیت آشنا کنیم که جنگ در تاریخ اغلب کشورها و بعضی از دوره های تاریخی، مقدس و قابل تکریم است.
دبیر اجرایی وبینار شعر " جنگ برای صلح" ضمن اشاره به اینکه جنگ و خشنوت امری مذموم در فرهنگ انسانی است، بیان داشت: جنگ زمانی که برای پایداری و دفاع از مرز و زبان و هویت و گسترش آزادی باشد، طبیعتا مورد تقدیس و احترام اهالی ادب نویسندگان و شعرا واقع خواهد شد. در راستای این مسئله باید گفت؛ در کنگره های دفاع مقدس عموما تمرکزمان را بر روی جنگ هشت ساله (دفاع مقدس) کشورمان گذاشتیم و کمتر به موضوع پژوهشی درباره جنگ های دیگر ملل پرداختیم حتی به نزدیکترین جنگ های تاریخی مان چون جنگ با عثمانی، جنگ با روسیه کمتر پرداخته ایم! عموما تمرکزمان بر روی جنگ هشت ساله (دفاع مقدس) بوده و این تصور را برای نسل جوان پیش می آید که تکریم یک جنگ تا این حد چه فایده ای دارد؟ چرا جنگ هشت ساله را باید هر ساله مورد تکریم قرار دهیم؟
عبدالجبار کاکایی ادامه داد: معتقدم نمایش آثار شاعران ملل دیگر در کنار شاعران ایران تاثیر زیادی بر ذهن جوانان مطالبه گر درخصوص دفاع مقدس دارد تا درک بهتری از ادبیات پایداری و جنگ هشت ساله کشورمان داشته باشند.
وی با اشاره به نمایش آثار شاعران جهان در خصوص جنگ های کشورشان در وبینار شعر "جنگ برای صلح" گفت: شاعرانی از کشورهای آرژانتین، مصر، هند و آلمان داریم که شعر هایی درباره جنگ هایی که در کشورشان به وقوع پیوسته تا از هویت و فرهنگ سرزمینشان دفاع کنند، سروده اند و بخشی از این سروده ها را در این وبینار ارائه می دهند.
دبیر اجرایی وبینار شعر "جنگ برای صلح" اظهار داشت: در این وبینار بیشتر به موضوع علمی جنگ و مسائل جامعه شناختی جنگ و چرا اصولا موزه های جنگ دنیا ساخته شده اند و مورد تکریم و علاقه مخاطبان قرار می گیرد، می پردازیم. چرا کشته و کشته شدن که در فرهنگ بشری امری زشت و قبیح است اما در بعضی از دوره های تاریخی تا این اندازه قابل تکریم و تجلیل است. این مسائل به حوزه جامعه شناختی و روانشناختی و مردم شناسی بر می گردد اما به شاعران پیشنهاد دادیم پیش از شعر خوانی به ایراد سخنرانی و معرفی آثاری در زمینه شعر جنگ جهان در ذهنشان دارند، بپردازند.
عبدالجبار کاکایی درخصوص سوال وجهه اشتراک و تمایز مضامین شعری ادبیات جنگ ملل با دفاع مقدس هشت ساله ایران با توجه به کتاب "بررسی تطبیقی موضوعات شعر پایداری ایران و جهان" گفت: وجهه تمایز و تشابهی بین جنگ هشت ساله ایران و جنگ های دیگر ملل جهان وجود دارد. در جنگ ایران و جنگ های ملل دیگر اشتراکاتی مثل شهادت و کشته شدن در راه میهن یا کشتن دشمن و یا توجه به ویرانی و بازسازی شهرها پس جنگ وجود دارد. خانم ویسواوا شیمبورسکا؛ شاعر معروف لهستانی می گوید " همیشه بعد از هر جنگ / یکی باید فنر کاناپه ها را بکشد و خاکروبه ها را جارو کند" و نیز؛ پل الوار، شاعر فرانسوی می گوید " دخترم خنده های معصومانه ات را برایم بفرست/ من مهمات کم آورده ام" و یا شاعر دیگری از یونان؛ یانیس ریتسوس می گوید "سربازان ما تفنگ را زمین نمی گذارند/ اصلا تفنگ ادامه دستهای آنان است" شاعر فلسطینی می گوید "هر کشوری سرودی دارد و پرچمی/ اما من پرچم کشورم را در چمدانی گذاشتم و از فرودگاهی به فرودگاهی آورده ام."
وی در ادامه گفت: این اشعار از نگاه شاعران دیگر کشورها به جنگ های سرزمینشان است. در جنگ آذربایجان و ارمنستان قطعا شاهد پیامدها و آثار ادبی زیبایی هستیم. در کتاب "بررسی تطبیقی موضوعات شعر پایداری ایران و جهان" به تشابه ها و تمایزها بیشتر اشاره کرده ام.
دبیر اجرایی وبینار شعر " جنگ برای صلح" یکی از امتیازات برجسته جنگ ایران نسبت به جهان را موضوع "شهادت" عنوان کرد و گفت: کشته شدن در اغلب جنگ های بشری مورد تکریم قرار گرفته است مثلا ناظم حکمت می گوید " اگر در راه میهن خود کشته نشدم/ تعجب نکنید / چون هنوز به دنیا نیامده ام" بنابراین کشته شدن در راه میهن امری طبیعی و مورد تقدیس و احترام است. اما در جنگ ما به نوع دیگری به موضوع کشته شدن پرداخته شده است؛ درواقع موضوع شهادت و رویت خداوند و رسیدن به لقاء الله برای رزمنده حسرت و عطش محسوب می شود. اگر در جنگ های دیگر جهان و در ادبیات ملل جهان جستجو کنیم سربازی که در راه وطن خود سعی کند، کشته نشود مورد احترام است اما در ادبیات ایران دقت کنید میل به کشته شدن (شهید شدن) است؛ در شعر علیرضا قزوه می خوانیم " قسمت نشود روی مزارم بگذارند، سنگی که گل لاله نقش نبسته" یعنی طلب شهادت کردن.
عبدالجبار کاکایی موضوع شهادت را ریشه اعتقادی و ایدئولوژیک ما ایرانی ها دانست و گفت: "شهادت" علاوه بر جنبه تاثیر پذیری از الگوی تاریخی از واقعه عاشورا که در زیارت وارث امام حسین (ع) می خوانیم " يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَكُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً. "( ای کاش های بعد از واقعه عاشورا که در دل شیعیان بود)، ملت ایران هم به خاطر گرایش های عقیدتی و مذهبی در دفاع مقدس "ای کاش و دریغ بر شهادت" بخشی از فرهنگ آن شده است. گویی در دفاع مقدس گروهی به جبهه می رفتند تا سلوک الی الله کنند و به شهادت برسند و این موضوع در ادبیات ملل کمرنگ است و هدف کشته شدن نیست و هدف شکست دشمن مزدور است. اما هدف در جنگ هشت ساله دفاع مقدس و بازتاب آن در ادبیات و شعر جدا از مبارزه با دشمن و مرز و هویت ملی به نوعی کشته شدن و شهادت در راه حق که مورد تکریم است.
وی افزود: بیست و سوم اسفند ماه در وبینار شعر "جنگ برای صلح" هفت شاعر ایرانی و هفت شاعر خارجی به سخنرانی و شعرخوانی خواهند پرداخت. تعدای از شاعران کشور هم در این وبینار هم به شکل حضوری و هم آن لاین حضور دارند. این وبینار برای اولین بار اتفاق می افتد و به جای کنگره های دفاع مقدس که غالبا عرضه آثار داخلی شاعران ایران است با نمای کامل تری از "جنگ" در وبینار شعر "جنگ برای صلح" آشنا می شویم.