انقلاب در نهادهای فرهنگی
شهید دکتر محمدجواد باهنر در خردادماه ۱۳۶۰ (سه ماه قبل از شهادت ایشان) در حالی که مسئولیت وزارت آموزش و پرورش را به عهده داشتند مصاحبه کوتاهی درباره مسائل فرهنگی آن دوره بهویژه در رابطه با موضوع انقلاب فرهنگی انجام دادند که در شماره ۶۴ مجله عربی زبان «الشهید» در تاریخ شعبان ۱۴۰۱ منتشر شد. این گفتگو وضعیت انقلاب فرهنگی در دانشگاهها را در اوان پیروزی انقلاب اسلامی از زبان یکی از اصلیترین مسئولان اجرایی نظام و راهبران فکری و سیاسی انقلاب تبیین میکند و جایگاه این حرکت مهم را در جامعه آن روز نمایان میسازد.
سوال اول ما درباره تعداد دانشگاهها، دانشگاهیان، مدارس و دانشآموزان در داخل و خارج کشور است.
در حال حاضر در ایران حدود ۲۲۰ دانشگاه و دانشکده و مرکز آموزش عالی وجود دارد که در فرایند انقلاب فرهنگی این دانشگاهها و مراکز آموزش عالی در هم ادغام خواهند شد. اما در مورد تعداد دانشگاهیان داخل کشور باید گفت که حدود ۱۷۰ هزار دانشگاهی داخل کشور وجود دارد و ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار دانشجوی ایرانی نیز خارج از کشور تحصیل میکنند. البته آمار مربوط به دانشجویان خارج از کشور خیلی دقیق نیست، زیرا برخی از این دانشجویان با روادید گردشگری و برخی دیگر به نام کار کردن از کشور خارج شدهاند و بعضی دیگر نیز رسماً به عنواه تکمیل تحصیلات خود از کشور خارج شدهاند. تعداد دانشآموزان حدود نهونیم میلیون نفر اعم از دختر و پسر است و تعداد مدارس هم بین ۴۵ تا ۵۰ هزار باب مدرسه برآورد میشود.
تا کنون چه اقدامات و برنامههایی در خصوص انقلاب فرهنگی به انجام رسیده است؟
انقلاب فرهنگی در مفهوم کلی خود به معنای انقلاب ارزشها، اخلاق، روابط اجتماعی و خصلتهای فردی و اجتماعی است. به نظر ما این انقلاب پیش از انقلاب عملیاتیای که در صحنههای درگیری صورت پذیرفت، آغاز شده بود؛ انقلابی که نسلی نوین با خصلتها و ارزشهایی نوین و بر آمده از اسلام پدید آورد. در واقع انقلاب فرهنگی پیش از انقلاب آغاز شده بود و در حال حاضر راه خود را ادامه میدهد. این مفهوم کلی انقلاب فرهنگی است.
اما انقلاب فرهنگی در مفهوم خاص خود، انقلابی علیه نظام آموزشی پیشین است که با صدور بیانیه امام درباره ضرورت انقلاب علیه این نظام آموزشی، ستادی از فرهنگیان و اساتید دانشگاه که به انقلاب اسلامی باور داشتند شکل گرفت. این ستاد در حال حاضر پیشرفت خوبی دارد. در حال حاضر ۱۵۰ کمیته در زمینههای مختلف پزشکی، فنی - مهندسی، علوم پایه، کشاورزی و ... مشغول فعالیت هستند. در دوره تعطیلی دانشگاهها، نهادهای مختلفی برای جذب این نیروی بزرگ از میان دانشجویان به راه افتاد. از همین طریق برخی از دانشجویان در تحقیقات علمی و صنعتی بهویژه در زمینه تولید قطعات یدکی صنایع نظامی مشغول به فعالیت شدند. بیشتر این افراد هم با جهاد سازندگی همکاری کردند و به روستاها رفتند تا در مدرسهسازی و ساخت راهها و پلهای مواصلاتی و برقرسانی و آبرسانی به روستاها سهیم شوند. ما امیدواریم در سال آینده برخی از دانشگاهها آماده پذیرش دانشجو شوند.
در مورد آموزش و پرورش نیز باید گفت که در حال حاضر حدود ۵۰۰ استاد دانشگاه با کمک تعدادی از دانشجویان، انقلاب فرهنگی در آموزش پرورش را مورد بررسی قرار دادهاند تا راهکارهای اساسی را در این زمینه تعیین کنند. هنوز ۴۰ درصد از متون درسی تغییر نکردهاند که باید در مراحل بعدی تغییر کنند. از سویی وزارت آموزش و پرورش در راستای استفاده از دانشجویان مؤمن و متعهد، بسیاری از این جوانان مؤمن را برای تدریس در مدارس کشور استخدام کرده است. لازم است اضافه کنم که در مورد آموزش و پرورش، ما مدارس را همچون دانشگاهها تعطیل نکردیم، بلکه سعی کردیم تا آرامآرام روشهای آموزش را متحول کنیم تا به یکباره با ده میلیون دانشآموز بیکار مواجه نشویم.
گروههای چپگرا و راستگرا معمولاً سعی دارند در مدارس و دانشگاهها بهویژه در دبیرستانها نفوذ کنند. آیا این گروهها در این امر موفق بودهاند یا خیر؟
همانگونه که فرمودید این گروهها درصددند تا در مدارس و دانشگاهها نفوذ کنند و هدف اصلی آنها هم ایجاد هرج و مرج و مشکل در این محیطهاست. این گروهها میخواهند بر مدارس تسلط یابند تا در نهایت مدارس را به تعطیلی بکشانند و نوعی کینه و خشم در میان دانشآموزان به وجود آورند تا زمینه را برای انتشار بیانیهها و ترویج شعارهای ضدانقلابی خود آماده سازند. اما دانشآموزان مسلمان با پیوستن به انجمنهای اسلامی در مقابل آنها ایستادگی و طرحهای آنها را نقش برآب میکنند. در حال حاضر نیز انجمنهای اسلامی هماهنگ با یکدیگر در راستای ناکام گذاشتن طرحهای شوم این گروهها در مدارس عمل میکنند.
دلیل تعطیلی دانشگاهها چه بود؟ از این اقدام چه هدفی را دنبال میکنید؟
تعطیلی دانشگاهها دلایل مختلفی دارد. از یک سو نظام دانشگاهی ایران متناسب با نظام جمهوری اسلامی نبود. در واقع محتوای علمی بسیاری از گروههای آموزشی ضعیف و دارای انحراف بود و با جامعه استقلالطلب ایران تناسبی نداشت. به طور خلاصه میتوان گفت نظام آموزشی رایج، ما را وابسته میخواست. از همین رو میبینیم که تعداد زیادی از پزشکان و مهندسان ما در بیمارستانهای بزرگ و کارخانههای عظیم آمریکا و کشورهای اروپایی کار میکنند و در واقع در خدمت طبقات محروم جامعه خودشان نیستند.
از سوی دیگر بر اثر مسائل سیاسی و اجتماعی بعد از انقلاب وقتی برخی گروههای سیاسی دیدند که از سوی جامعه طرد شدهاند، به این فکر افتادند تا محیط دانشگاه را به پایگاهی برای خود تبدیل کنند. از همین رو در دانشگاهها مراکزی برای جاسوسی و توطئه و شایعهپراکنی و فعالیتهای ضد انقلابی ایجاد کرده بودند.
از طرفی دیگر تعداد دانشگاهها و موقعیت جغرافیایی آنها و رابطه این دانشگاهها با میزان نیروی انسانیای که به عنوان استاد برای این مراکز تربیت میشوند تناسبی نداشت. به این دلایل و دلایل دیگری از این دست دانشگاهها به طور موقت تعطیل شدند تا نظام آموزشی جدیدی متناسب با جامعه و نظام اسلامی شکل گیرد.
از سویی ما مصمم هستیم تا به یاری خداوند مدارس کشور را مجهز به کتابخانه کنیم. به همین دلیل در تابستان آینده ۳۰ هزار کتابخانه در مدارس تأسیس خواهیم کرد. هر یک از این کتابخانهها دستکم ۴۰۰ عنوان کتاب در اختیار خواهند داشت. ما امیدواریم در آینده کتابخانههای بزرگی را تأسیس کنیم.
چنانکه میدانید پس از پیروزی انقلاب اسلامی ملتهای مسلمان بهویژه دانشجویان مسلمان جهان اشتیاق فراوانی برای آشنایی با انقلاب اسلامی از خود نشان میدهند. در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟ خصوصاً اینکه این مسئله تا حدودی به اقدامات ستاد مرکزی انقلاب فرهنگی باز میگردد؟
برای نیل به این هدف ما زمینه تحصیل دانشجویان مسلمان دیگر کشورها را در کشورمان فراهم کردهایم تا این افراد با انقلاب اسلامی آشنا شوند. به نظر ما این بهترین راه برای صدور انقلاب است. رویکرد دیگر ما در این زمینه ایجاد روابط صمیمانه با برادران مسلمان خود در کشورهای عربی و دیگر کشورهاست. این کلیت قضیه است؛ اما اینکه تحصیل این افراد علاقهمند به انقلاب اسلامی در چه زمان و در چه دانشگاههایی صورت پذیرد نیاز به اقدامات لازم دیگری دارد که هنوز اجزایی نشدهاست.
بخش زیادی از طبقه مستضعف در روستاها از مسئله بیسوادی رنج میبرند. لطفا بفرمایید در این خصوص چه اقداماتی انجام شده است؟
یکی از کارهایی که انجام شده است ایجاد ده هزار مدرسه در روستاهای دور افتاده است که 80 درصد آنها به بهرهبرداری رسیدهاست. در این زمینه وزارت آموزش و پرورش تنها نهاد فعال نیست، بلکه نهضت سوادآموزی که برای این منظور ایجاد شدهاست نقش فعالی در این زمینه ایفا کردهاست. پس از دستور امام مبنی بر ریشهکنی بیسوادی در کشور مراکز نهضت سوادآموزی فعالیت خود را آغاز کردهاند و بسیاری از برادران و خواهران دانشگاهی از سوی این مراکز به روستاها اعزام شدهاند تا به بزرگسالان بیسواد، خواندن و نوشتن بیاموزند. در این راستا فقط در سال گذشته بیش از ۲۴۰ هزار نفر در این مراکز خواندن و نوشتن فرا گرفتند.
پیام شما به دانشجویان و دانشآموزان جهان اسلام چیست؟
میخواهیم از سویی این دانشجویان و دانشآموزان مسلمان روح این انقلاب اسلامی بزرگ را درک کنند و از طرف دیگر میخواهیم به ایشان بگوییم که دانشآموزان و دانشجویان ایرانی نقش بزرگی در شکلگیری و پاسداری از انقلاب اسلامی داشتهاند. آنان باید خود را به گونهای متناسب با اسلام آماده سازند تا جایگاه واقعی خود را دریابند و در انقلابهای اسلامی ملتها در نقاط مختلف جهان علیه ظلم و کفر و سرکشی جباران مشارکت جویند و در صدور انقلاب اسلامی به جهان مشارکت کنند که در واقع صدور ارزشها و اخلاق و احکام و بنیادهای اسلامی صحیح به جهان است.